Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013

CONNECTED



Διαβάσαμε αυτό το υπέροχο βιβλίο
N.Christakis, J.Fowler, “Connected”, Harper Press, London, 2009


Όπως ο εγκέφαλος μπορεί να κάνει πράγματα που ο κάθε νευρώνας μόνος του δε μπορεί, έτσι και οι άνθρωποι ως ομάδα μπορούν να κατορθώσουν πράγματα που μόνος του ο καθένας δε μπορεί. Ωστόσο, μέσα στην ομάδα χάνουμε λίγο από τον έλεγχο πάνω στις προσωπικές μας αποφάσεις. Έτσι γεννιέται η διχογνωμία ανάμεσα στην ατομική και τη συλλογική ευθύνη. Εξάλλου σε ένα δίκτυο παρατηρούνται και ανισότητες: άνθρωποι με πιο πλούσια κοινωνική ζωή δικτυώνονται περισσότερο με ομοίους τους, πράγμα που τους φέρνει πιο «κεντρικά» στο δίκτυο, οπότε οι κοινωνικά αδρανείς μένουν στο περιθώριο.

Η ανθρώπινη δικτύωση μπορεί να φτάσει πολύ βαθιά και πολύ μακριά για μυριάδες αιτίες.

Βεντέτες αλληλοσκοτωμών διαιωνίζουν μίση του παρελθόντος.
Δωρεές οργάνων ή αίματος δημιουργούν αλυσίδες ευγνωμοσύνης βαθιά στο μέλλον.

Το δίκτυο ανθρώπων γύρω μας έχουν άλλοτε λεπτές και άλλοτε δραματικές επιδράσεις πάνω μας (και εμείς πάνω του). Είμαστε αναγκαστικά (ως κοινωνικά ζώα) συνδεδεμένοι με πολλούς συνανθρώπους μας. Γεγονότα και συμπεριφορές που συμβαίνουν σε ανθρώπους μέσα στο δίκτυό μας (π.χ. στο φίλο του φίλου του φίλου μας), αργά ή γρήγορα επηρεάζουν και εμάς.

Έχετε ένα σπίτι δίπλα στο ποτάμι, και το σπίτι παίρνει φωτιά. Μόνος είναι αδύνατο να τη σβήσετε. Με 20 γείτονες που ο καθένας κουβαλάει νερό μόνος του ίσως πετύχετε κάτι. Αν κάνετε μια αλυσίδα 20 ατόμων και παραταχθείτε από το ποτάμι ως το σπίτι έχετε το γρηγορότερο εργαλείο για την κατάσβεση της φωτιάς.

Ακυρώθηκε μια συγκέντρωση 100 ατόμων γιατί αρρώστησε ο ομιλητής. Πρέπει να τους ειδοποιήσετε όλους! Θα τηλεφωνήσετε με τη σειρά 100 άτομα; Θα ειδοποιήσετε τον πρώτο λέγοντάς του να ειδοποιήσει τον επόμενο και εκείνος τον επόμενο; Θα ειδοποιήσετε 5 και θα παρακαλέσετε να ειδοποιήσουν από 5 ο καθένας και εκείνοι να κάνουν το ίδιο;

Δεσμοί φιλίας ανάμεσα σε 105 συμφοιτητές που διαμένουν στο ίδιο κτίριο. Οι κύκλοι είναι άνθρωποι και οι γραμμές είναι αμοιβαίες φιλίες. Ο Α διαφέρει από τον Β παρότι έχουν ίσο αριθμό φίλων, γιατί οι φίλοι του Α γνωρίζονται μεταξύ τους, ενώ του Β όχι. Ο Γ και ο Δ διαφέρουν στο ότι ο ένας βρίσκεται πιο κεντρικά στο δίκτυο και ο άλλος πιο περιφερειακά.

Διαμορφώνουμε το δίκτυό μας. Αναρωτηθείτε: με ποιους συζητάτε τα προσωπικά σας θέματα; Με ποιους προτιμάτε να περνάτε τον ελεύθερο χρόνο σας;
Το δίκτυο μας διαμορφώνει.
Οι φίλοι μας, μας επηρεάζουν.
Οι φίλοι των φίλων μας μας επηρεάζουν.
(Stanley Milgram το πείραμα του πεζοδρομίου.)
Το δίκτυο έχει δική του ζωή (πώς εξηγείται το «κύμα» στα γήπεδα;)

Κάθε άνθρωπος απέχει από οποιονδήποτε συνάθρωπό του το πολύ έξι «κλικ» κατά μέσο όρο. Μάλιστα στα τρία κοντινότερα μας «κλικ» εκτείνεται η ζώνη αλληλεπιδράσεων.


Οι επιδράσεις που προέρχονται από πρόσωπα μακρύτερα από τρία κλικ εξασθενούν, γιατί η πληροφορία έχει χάσει σε ακρίβεια ή σε αξιοπιστία (θυμηθείτε το χαλασμένο τηλέφωνο), είτε γιατί οι σχέσεις με πιο απομακρυσμένα πρόσωπα αλλάζουν συχνότερα (πριν προλάβουν να επιδράσουν πάνω μας) είτε πάλι για βιολογικές-εξελικτικές αιτίες: στις απαρχές της ανθρώπινης εξέλιξης οι ομάδες ήταν μικρές και δεν ξεπερνούσαν τα τρία κλικ αποχωρισμού.

 Εξέχοντα ρόλο στην κοινωνική δικτύωση παίζουν τα συναισθήματα. Αυτά αποκαλύπτονται από τις εκφράσεις του προσώπου και τη στάση του σώματος και ανιχνεύονται αμεσότερα από τους γύρω μας (οι γυναίκες είναι ικανότατες σε αυτό, να εκπέμπουν και να ανιχνεύουν συναισθήματα με τη γλώσσα του σώματος) Αυτός ο μηχανισμός εξωτερίκευσης των συναισθημάτων είναι χρησιμότατος για 3 λόγους: ευκολύνει τις διαπροσωπικές επαφές (από την πρώτη ματιά καταλαβαίνουμε αν θέλουμε επαφή με ένα ξένο), το συγχρονισμό συμπεριφορών (αν δω χαμόγελο στη σύντροφό μου θα συγχρονιστώ και θα περάσουμε υπέροχα, αν διακρίνω κίνδυνο στο δρόμο θα μπω σε κατάσταση συναγερμού συμπαρασέρνοντας την ομάδα μου) και τη μετάδοση μη λεκτικής πληροφορίας (αν δω κάτι επικίνδυνο, ο γρηγορότερος και πειστικότερος τρόπος να το μεταδώσω είναι η έκφραση του προσώπου).

Η διάδοση νευρικού γέλιου στο σχολείο, η διάδοση της μανίας για τις αλλεργίες (φυστικοβούτυρο)

Μετάδοση συναισθημάτων μέσα στην οικογένεια (πείραμα σε 55 οικογένειες) υψηλότερη μεταδοτικότητα από τη θυγατέρα και στους 2 γονείς. Η συναισθηματική φόρτιση των γονιών δεν επηρέασε τις κόρες.  Τα συναισθήματα του πατέρα επηρεάζουν τη σύζυγο και το γιο.

Οι στατιστικές της ευτυχίας: υπάρχει 15% πιθανότητα να αισθανθείτε ευτυχής αν κάποιος ένα κλικ κοντά σας είναι ευτυχισμένος, 10% πιθανότητα αν ο ευτυχισμένος είναι 2 κλικ μακριά σας και 6% αν βρίσκεται 3 κλικ μακριά σας. Για πιο απομακρυσμένα πρόσωπα οι πιθανότητες μηδενίζονται.

Έρωτας: διακρίνονται τρία επίπεδα: ερωτικός πόθος, ρομαντική αγάπη, συναισθηματικό δέσιμο. Το κάθε ένα βρίσκει μια βιολογική-εξελικτική εξήγηση.
Το πρώτο στοχεύει στην αναπαραγωγή.
Το δεύτερο εξυπηρετεί την εξοικονόμηση ενέργειας (οι διαθέσιμοι πόροι δε δαπανώνται από δω κι από κει)
Το τρίτο εξασφαλίζει το σταθερό περιβάλλον και την κοινή φροντίδα για την ανατροφή απογόνων.

Λίγα στατιστικά: (έρευνα στο Σικάγο το 1992 σε 3.432 άτομα)

Πώς γνωριστήκατε;

Μέσω συγγενή
Μέσω φίλου
Μέσω συναδέλφου
Μέσω συμφοιτητή
Μέσω γείτονα
χωρίς συστάσεις τρίτων
Άλλο
Πλήθος ατόμων
Γάμος
15%
35%
6%
6%
1%
32%
2%
1287
Συγκατοίκηση
12%
40%
4%
1%
1%
36%
3%
319
Συνεργασία
8%
36%
6%
4%
1%
42%
1%
920
Βραχύβια συνεργασία
3%
37%
3%
4%
2%
47%
2%
251

Μας αρέσει να συγκρινόμαστε με τους υπόλοιπους στο δίκτυό μας και να βρίσκουμε τους εαυτούς μας λίγο καλύτερους! Δοκιμάστε, τι από τα δύο προτιμάτε:
Α΄ η ελκυστικότητά σας βαθμολογείται με 6, των φίλων σας με 4.
Β΄ η ελκυστικότητά σας βαθμολογείται με 8, των φίλων σας με 10
Σε έρευνα, το 75% του γενικού πληθυσμού απάντησε Α. ειδικά οι φοιτητές απαντούν Α σε ποσοστό 93%


Οι παντρεμένοι ζουν περισσότερο. Deparcieux, 1853 Γαλλία έρευνα σε 25 εκατομ ενήλικες
Θάνατοι ανδρών

Ανύπαντροι
Παντρεμένοι
Χωρισμένοι
Ηλικία 20-30
11 %ο
7 %ο
29 %ο
Ηλικία 60-70
50 %ο
35 %ο
54 %ο

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι άντρες μόλις παντρευτούν αλλάζουν καίριες συνήθειες: εγκαταλείπουν τις μαγκιές στην οδήγηση, σταματούν την επικίνδυνη ζωή, κοιμούνται σε λογικές ώρες, τρώνε κανονικά γεύματα, βρίσκουν δουλειά κτλ.

«Όταν οι άνθρωποι αποφασίζουν ελεύθερα, συνήθως μιμούνται τους γύρω τους.»
Εξάλλου οι νόρμες αποτελούν τον κοινό παρονομαστή των κοινών πεποιθήσεων που μοιραζόμαστε με τους γύρω μας (αν αρκετοί φίλοι μας αρχίσουν να παχαίνουν, ίσως αλλάξουμε μέτρο για το ποιος θεωρείται υπέρβαρος).
Επηρεάζουν τα μοντέλα τις διατροφικές μας συνήθειες; Όχι. Μπορεί τα μοντέλα να συμπεριλαμβάνονται στα ιδεώδη που αποδεχόμαστε, αλλά τη (διατροφική) συμπεριφορά μας την εναρμονίζουμε με τη νόρμα που επικρατεί γύρω μας, οι πραγματικοί φίλοι μας μάς επηρεάζουν περισσότερο (συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους φίλους μας, όχι με τα μοντέλα).

Έχουν μελετηθεί διάφορα είδη συμπεριφοράς για το αν και πως επηρεάζονται από το δίκτυο. Κάπνισμα (έναρξη, διακοπή), διατροφή, κατά φαντασίαν ασθένειες, εμμονές (τύπου αλλεργία του φυστικοβούτυρου), σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, άλλες ασθένειες (γρίπη), προγράμματα γυμναστικής, αυτοκτονίες. Ερευνάται αν στη μίμηση της συμπεριφοράς παίζουν ρόλο η ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, το μέγεθος του δικτύου, η στενότητα των σχέσεων κ.α

Στη Βιέννη το μετρό πρωτολειτούργησε το 1978. Αμέσως άρχισε να χρησιμοποιείται ως εργαλείο αυτοκτονίας και 40 άτομα το χρόνο τα κατάφερναν! Τα ρεπορτάζ ήταν πολύ ζωντανά. Οι ψυχίατροι ανησύχησαν και συνεργάστηκαν με τους δημοσιογράφους πάνω στα ρεπορτάζ. Το 1987 οι απόπειρες αυτοκτονίας είχαν πέσει στις 6.

Έχει μετρηθεί ότι εκστρατείες ενημέρωσης όπως το Weight Watchers ή το Alcoholics Anonymous έχουν καλύτερο αποτέλεσμα όταν στοχεύουν σε ομάδες που δημιουργούν βρόχους μέσα στο δίκτυο. Άνθρωποι που έμπαιναν σε δίαιτα ομαδικά (ανά 4) είχαν 33% μεγαλύτερη επιτυχία και τα αποτελέσματα διαρκούσαν περισσότερο. Εξάλλου παρατηρήθηκε ότι αν ένα μέλος του ανδρόγυνου έμπαινε σε πρόγραμμα μείωσης βάρους έχανε βάρος και το άλλο μέλος που δεν παρακολουθούσε το πρόγραμμα, απλά αντιγράφοντας τη συμπεριφορά του άλλου. Ολόκληρες ομάδες ανθρώπων που είναι συνδεδεμένοι σε κοινωνικά δίκτυα μπορούν να χειραγωγηθούν για το σκοπό μιας καμπάνιας (αδυνατίσματος π.χ) Εξάλλου αν γνωρίζουμε το είδος και τη σταθερότητα των δεσμών των ανθρώπων μεταξύ τους μπορούμε να σχεδιάσουμε στοχευμένες παρεμβάσεις που θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα. Επίσης συγκεκριμένα άτομα (ηγετικής μορφής) ασκούν μεγάλη επίδραση στις αποφάσεις των ανθρώπων που είναι στενά συνδεδεμένοι μαζί τους.

«Αν ο όλοι το κάνουν, τότε είναι το σωστό πράγμα να κάνεις!»

Μόλις ένα καθοριστικό ποσοστό του δικτύου πάρει μια απόφαση, οι υπόλοιποι ακολουθούν σκεπτόμενοι ότι εκείνοι δε μπορεί όλοι να είναι λάθος! Το παρατηρούμε στη ζήτηση μετοχών του χρηματιστηρίου, στην άρνηση για εμβολιασμό, στην προτίμηση για βιολογικά προϊόντα…

Σκεφθείτε ότι ζητούμε από το κοινό να διαλέξει το καλύτερο τραγούδι. Αν οι γνώμες των προηγούμενων είναι διαθέσιμες (σε μια ιστοσελίδα για δημόσια ψηφοφορία), αυτές επηρεάζουν τις αποφάσεις των επόμενων. Έτσι μπορεί το τελικό αποτέλεσμα να απέχει αρκετά από την αντικειμενική πραγματικότητα.
Επειδή από φυσική τάση θέλουμε αυτό που και οι άλλοι επιθυμούν (το κοινώς επιθυμητό) και επειδή παρορμητικά (ασυνείδητα) παρακολουθούμε τις επιλογές των άλλων για να κατανοήσουμε την κοινωνία γύρω μας, τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να μεγεθύνουν κάτι που ξεκινάει ως μια τυχαία διακύμανση (αρκετά μακριά από την αντικειμενική πραγματικότητα).

Πώς εξαπλώνεται μια νέα ιδέα ή μια επιδημία στον πληθυσμό;
Οι υπεύθυνοι Δημόσιας Υγείας ενδιαφέρονται να ξέρουν πώς νέες ιατρικές μέθοδοι διαδίδονται από γιατρό σε γιατρό, ή από οικογένεια σε οικογένεια. Οι επιχειρήσεις θέλουν να ξέρουν πώς η θετική εντύπωση για ένα προϊόν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο.
Με τους κοντινούς μας ανθρώπους (ένα, δύο ή τρία κλικ από εμάς) είμαστε στενά δεμένοι. Αυτοί οι δεσμοί μοιάζουν με σπαγγέτι: ελίσσονται ξανά και ξανά μεταξύ τους και σπάνια βγαίνουν έξω από το πιάτο (το στενό μας κύκλο). Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι λίγο πιο μακριά που λειτουργούν ως τη γέφυρες ανάμεσα στο δικό μας κύκλο και άλλους κύκλους. Μπορεί τη γνώμη των ανθρώπων του κύκλου μας να την εμπιστευόμαστε περισσότερο, αλλά όταν ψάχνουμε μια νέα πληροφορία είναι απίθανο να τη βρούμε στον κύκλο μας (αφού μοιραζόμαστε τις ίδιες περίπου γνώσεις). Είναι πιθανότερο μια γέφυρα αρκετά μακριά από εμάς να μας συνδέσει με την πληροφορία ή τον άνθρωπο που ψάχνουμε είτε ψάχνουμε για δάσκαλο μουσικής, είτε για νέα δουλειά, είτε μια νέα επένδυση.

Υπήρξαν κοινωνίες αυστηρά δομημένες σε ομάδες που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Οι  απομονωμένες ομάδες έχουν το πλεονέκτημα ότι δύσκολα προσβάλλονται από εξωγενείς παράγοντες, αλλά όμως εξίσου δύσκολα έχουν πρόσβαση σε εξωτερικές προσφορές. Ίσως ο τέλειος συνδυασμός για μια ομάδα είναι να έχει σφιχτές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της και ταυτόχρονα ασθενείς γέφυρες σύνδεσης με το γύρω κόσμο.

Οι τράπεζες δε δανείζουν χωρίς εγγύηση (το μισθό σου, ένα ακίνητο, κτο). Ο οικονομολόγος Muhammad Yunus  στο Μπαγκλαντές ίδρυσε μια τράπεζα που δανείζει μικροποσά σε πάμφτωχους ανθρώπους χωρίς καμιά περιουσία. Το μόνο εχέγγυο που τους βρήκε ο Yunus  ήταν οι κάποιοι δεσμοί που είχαν με τους φίλους και τις οικογένειες τους!  Η ιδέα είναι ότι η ομάδα είναι πιθανότερο να ανταπεξέλθει από ότι το άτομο και εξάλλου το να μοιράζεις τον κίνδυνο σε πολλούς είναι λιγότερο επικίνδυνο από το να τον φορτώνεις σε ένα άτομο. Η τράπεζα δέχεται ομάδες των 5 ατόμων. Υποβάλλει 2 από αυτούς σε κάποια τεστ και αν περάσουν δίνει σε αυτούς τους 2 δάνειο. Αν αυτό αποπληρωθεί, με την ίδια διαδικασία παίρνουν οι άλλοι 2 και τέλος και ο πέμπος. Αυτά τα δάνεια έχουν εξαιρετικά υψηλότερο δείκτη αποπληρωμής από τα κανονικά δάνεια στις κανονικές τράπεζες! Τα δάνεια αυτά δίνονται αποκλειστικά σε γυναίκες. Αυτές επενδύουν σε υποδομές υγιεινής, στην εκπαίδευση των παιδιών τους κ.το. χωρίς αυτά τα δάνεια, θα ήταν υποχείρια τοκογλύφων. Ο Yunus  τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ «για την προσπάθειά του να επιτύχει οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη από τη βάση» το 2006.

Δεν υπάρχουν σχόλια: